დევნილთა ჩასახლებები, ახალი სოფლები, რომლებიც 2008 წლის აგვისტოს შემდეგ თითქოსდა სოკოებივით ერთ ღამეში იზრდებოდა ცარიელ მიწაზე, ახლა დროებით თავშესაფრებს აღარ ჰგავს. ისინი უკვე სახლებია აქ მცხოვრები ადამიანებისთვის. თუმცა ინფრასტრუქტურის მოწყობისა და ადამიანთა საჭიროებებზე მორგების თვალსაზირით კვლავაც ბევრი სირთულე რჩება.
ხურვალეთის დევნილთა ჩასახლებაში, მაგალითად, რომელიც თბილისი–სენაკი–ლესელიძის ავტობანიდანაც ჩანს, დღემდე სასმელი წლის პრობლემა აქვთ. აქ წერტილოვანი ჭაბურღილები გაკეთდა, მაგრამ სასმელი წლის პრობლემა ვერ გადაიჭრა. ჭაბურღილების არსებული სიღრმე სუფთა სასმელი წყლის მიღებას ვერ უზრუნველყოფს. შესაბამისად, ადგილობრივებისთვის ეს დროებითი პრობლემა აღარაა. ეს უკვე მუდმივ გასაჭირად იქცა.
მინიმალურად განვითარებულ ქვეყნებში ბუნებრივი და ნორმალურია, როდესაც ადამიანებს ჰიგიენური მოვლისთვის შესაბამისი პირობები აქვთ. ასეთი ფუფუნება კი დევნილთა ჩასახლებებისთვის სანატრელია. მათ არც წყალი აქვთ და არც აბაზანები, საკანალიზაციო სისტემის არსებობაზე რომ არაფერი ვთქვათ.
შიდა ქართლის საინფორმაციო ცენტრის მიერ გავრცელებულ კადრებში მარია სლამოვა ხურვალეთის დევნილთა ჩასახლების მცხოვრები ამბობს: „ზაფხულში შეგვაქვს წყალი ეზოს საპირფარეშოში. ზამთარშიც იქ ვბანაობთ ოჯახის წევრები. არანაირი სითბო, 5 წუთში უნდა შეხვიდე და გამოხვიდე, აი ეგრე ვაკეთებთ. მე ხუთი შვილი მყავს. ეროვნებით ოსი ვარ. რა გახდა ის აბანო, თუნდაც. თუ სხვაგან გაკეთდა, ჩვენ რატომ არ გვაქვს? მოდიან და ამბობენ, სად გავაკეთოთ კანალიზაცია, ნიადაგი არ გაიწოვსო. ეს ხომ სისულელეა?“
ფატი დარბაიძე, ხურვალეთის დევნილთა ჩასახლების წარმომადგენელი ამბობს, რომ „სასმელ წყალს სჭირდება დასუფთავება, ჭაბურღილის დამატება. [წყალი] დაბინძურებულია, დაქროლვა სჭირდება.“
ასეთ პირობებში ახალგაზრდებმა სწავლა უნდა შეძლონ და თან ისე, რომ კონკურენტუნარიანები იყვნენ მათ თანტოლებთან უცხოეთში თუ არა, საკუთარი ქვეყნის დიდ ქალაქებში მცხოვრებ ახალგაზრდებთან მიმართებით მაინც.
ნინო ჩიბჩიური ჟურნალისტია და შიდა ქართლში მუშაობს. ის სხვადასხვა პროექტის ფარგლებში დევნილთა ჩასახლებებს ხშირად სტუმრობს. "ამერიკის ხმასთან" საუბრისას, ნინო ამბობს, რომ ომგამოვლილი ბავშვები, ვინც დევნილთა ჩასახლებებში ცხოვრობს, უფრო ჩაკეტილები არიან ემოციური თვალსაზრისით იმ თანატოლებთან შედარებით, რომლებიც გამყოფი ხაზის მიმდებარედ, ასევე მძიმე პირობებში, მაგრამ საკუთარ სახლში ცხოვრობს.
„მათ შორის ყველაზე მთავარი განსხვავება ისაა, რომ დევნილი ახალგაზრდები ჩაკეტილები არიან. სხვადასხვა პროექტის ფარგლებში მე ხშირად მიწევს მათთან შეხვედრა და შემიძლია გითხრათ, რომ შედარებაც არ შეიძლება ისეთი განსხვავებაა. მერე რა, რომ კონფლიქტის ზონაში ცხოვრობენ, მათში უფრო მეტია მოტივაცია, ახლის მოლოდინი. დევნილთა დასახლებებში კი ასეთ ოპტიმიზმს ახალგაზრდებში ვერ დაინახავთ," ამბობს ნინო ჩიბჩიური.
მისივე თქმით, ამ ახალგაზრდებს დახმარება უფრო მეტად სჭირდებათ. "დიდი ძალისხმევაა საჭირო მათ დასაინტერესებლად. არ ვიცი ეს რის გამოა, ბავშვებზე ომგამოვლილი მშობლების გავლენაა, თუ რა. კარჩაკეტილობა დევნილ ახალგაზრდებში დიდი პრობლემაა, მათი ცხოვრება მხოლოდ სახლითა და სკოლით შემოიფარგლება. ვერ ხედავენ მომავლის პერსპექტივას. აკლიათ ისეთი ადამიანი, ვინც ინტენსიურად იმუშავებს მათთან და დაეხმარება, ვთქვათ რაიმე კონკურსის მოძიებაში ან რაიმე პროექტში ჩართვაში.“
ახალგაზრდები დევნილთა ჩასახლებებსა და ეგრეთ წოდებული, ადმინისტრაციული საზღვრის მიმდებარედ, საჭიროებების ჩამონათვალში მნიშვნელოვან ადგილს ინტერნეტთან ხელმისაწვდომობას აკუთვნებენ. შიდა ქართლის საინფორმაციო ცენტრის მიერ გავრცელებულ ვიდეოში სკოლის მოსწავლე, კახა ოქროშიაშვილი ამბობს: „არც სპორტული ინვენტარი გვაქვს, სტადიონზე არაა ხელოვნური საფარი, არც კლუბია, სადაც გართობა იქნებოდა შესაძლებელი, არც ინტერნეტი. აქ რომ ინტერნეტკაფე იყოს, ყველასთვის კარგი იქნებოდა.“
კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი პრობლემა, რაზეც დევნილი და ადმინისტრაციული ხაზის სიახლოვეს მცხოვრები ახალგაზრდები საუბრობენ, საერთო თავშეყრის ადგილის არარსებობაა.
"ამერიკის ხმა" გორის მერის მოადგილეს ეკა სუხიტაშვილს ესაუბრა, რომელიც სოციალური მიმართულებით საკითხებზეა პასუხისმგებელი. მისი თქმით, „სათემო ცენტრებს ის ფუნქცია, რაც ჰქონდათ, იმ ფუნქციით არ მუშაობს. ჩვენ ველოდებოდით ადგილობრივი წამომადგენლების არჩევას, რამაც შეაფერხა სათემო ცენტრებისთვის მიხედვა. აუცილებლად უნდა დაუბრუნდეს სათემო ცენტრებს თავისი ფუნქცია. ზოგიერთი ორგანიზაცია ვერ ახერხებს იქ შესვლას. ჩვენ ამ საკითხს აუცილებლად მოვაგვარებთ. გათბობა თუ არ არის, ეს ყველაფერი სანახავია და გასარკვევია. ინფრასტრუქტურის და ზედამხედველობის პრეროგატივაა ამ საკითხების მოგვარება. საგანმანათლებლო საკითხების მოგვარება კი ჩემი კომპეტენციაა. სულ ორი თვეა რაც ჩვენ ვმუშაობთ. თანდათანობით ყველაფერს დავარეგულირებთ.“
ეგრეთ წოდებული, სათემო ცენტრები, რაც ომის შემდგომ ორგანიზაცია „ვორდ ვიჟენის“ ფინანსური დახმარებით აშენდა დევნილთა ჩასახლებებში, უმეტესწილად, გამოუყენებელი და უფუნქციოა. ისინი 2012 წლის შემდგომ ადგილობრივი ხელისუფლების ბალანსზეა. სხვაგვარად რომ ვთქვათ, სათემო ცენტრების კარის გასაღები ადმინისტრაციაში ინახება, ადგილობრივი მოსახლეობისთვის კი ის ნაკლებადაა ხელმისაწვდომი მთელი რიგი მიზეზების გამო, როგორიცაა ზამთრის პირობებში გათბობის არ არსებობა, ელექტროენერგიის დაზოგვის აუცილებლობა, უინტერნეტობა და სხვა. სოფლად მცხოვრები ახალგაზრდები კი ამ დროს სოციალიზაციის ნაკლებობას მწვავედ განიცდიან.