ნაფიცმსაჯულთა დიდი კოლეგია, ამერიკის მართლმსაჯულების სისტემაში ცენტრალურ როლს ასრულებს. დიდ კოლეგიას ევალება, მოისმინოს პროკურორებისა და მოწმეების მიერ წარმოდგენილი მტკიცებულებები და შემდეგ, ფარული კენჭისყრით, გადაწყვიტოს, არის თუ არა პირის მიერ დანაშაულის ჩადენის საკმარისი მტკიიცებულება. ასეთი დანაშაული შეიძლება იყოს სისხლის სამართლის ნებისმიერი დანაშაული, რომელიც მინიმუმ ერთი წლით თავისუფლების აღკვეთით ისჯება.
ფედერალურ სისხლისამართლებრივ დევნაში, ნაფიცმსაჯულთა დიდი კოლეგიის მონაწილეობა აუცილებელია. ამიტომაც, შეერთებული შტატების ბევრმა შტატმა, მსგავსი სისტემა მიიღო. თუმცა, ზოგიერთ შტატში, პროკურორებს ასევე შეუძლიათ თავიანთი მტკიცებულებები მოსამართლეს წარუდგინონ, რომელიც გადაწყვეტს, შესაძლებელია თუ არა ვინმეს რაიმე დანაშაულის გამო ბრალი წარუდგინონ.
ფედერალური ნაფიცმსაჯულთა დიდი კოლეგია 16-დან 23-მდე წევრისგან შედგება. საბრალდებო დასკვნის, - ფორმალური ბრალის წაყენებამდე, საჭიროა უბრალო უმრავლესობა, მაგალითად 23 ნაფიცმსაჯულიდან, მინიმუმ 12 შეთანხმდეს.
ნაფიცმსაჯულთა კოლეგიის წარმომადგენლებს, რიგითი მოქალაქეების იმავე ჯგუფიდან არჩევენ, საიდანაც ნებისმიერი სასამართლო პროცესისთვის ნაფიცი მსაჯულები ირჩევიან. მათი გამორჩევა ხდება საჯარო ჩანაწერებიდან, როგორციაა მართვის მოწმობის რეესტრი, ასევე, ამომრჩეველთა რეესტრი. ნაფიცმსაჯულთა დიდი კოლეგიის წარმომადგენლები, 18-დან 36 თვემდე მსახურობოენ. როგორც წესი, თვეში რამდენჯერმე იკრიბებიან და აქვთ უფლებამოსილება დაკითხონ მოწმები, ასევე გამოსცენ ორდერი, პირის სასამართლოში გამოძახების შესახებ.
„გარდა იმისა, რომ ნაფიცმსაჯულთა დიდი კოლეგიის მუშაობა მნიშვნელოვანია იმ თვალსაზრისით, რომ კოლეგია წყვეტს ვის წაეყენოს სისხლის სამართლის ბრალი, ეს ასევე მნიშვნელოვანია სისხლის სამართლის სისტემაში, მოქალაქეების ჩართვის კუთხით. ნაფიცმსაჯულთა დიდი კოლეგიის სისტემა, გარკვეული გაგებით, ხელისუფლების პატიოსნების შენარჩუნების მცდელობაზეა დაფუძნებული“ - ამბობს „ამერიკის ხმასთან“ საუბრისას პიტერ ჯოი, სენტ ლუისის ვაშინგტონის უნივერსიტეტის სამართლის პროფესორი.
თავდაპირველად, ნაფიცმსაჯულთა დიდი კოლეგიის შექმნის იდეა მოაზრებული იყო როგორც ერთგვარი დაცვა, ხელისუფლების ძალაუფლების გადამეტებისგან. სწორედ ამის გამო, დამფეძნებელმა მამებმა, ნაფიცმსაჯულთა დიდი კოლეგიის შესახებ ჩანაწერი კონსტიტუციაში შეიტანეს. მაგრამ, ყოფილი გენერალური პროკურორი, ბრიუს გრინი არ არის დარწმუნებული, რომ ე.წ. „სახალხო პანელი“ ამ ფუნქციას მნიშვნელოვნად ასრულებს.
„თუ დამფუძნებელი მამების თავდაპირველი იდეა იყო, როგორც მე მწამს, რომ ეს ემსახურებოდა მთავრობის ძალაუფლების შეზღუდვას... ეს, ალბათ, არ არის ხალხის დევნისგან დასაცავას ეფექტური ინსტრუმენტი. არსებობს მნიშვნელოვანი რისკი იმისა, რომ თუ პროკურორი მოახერხებს მათ დარწმუნებას, რომ ვიღაც დამნაშავეა, მათ შეუძლიათ მიაღწიონ საბრალდებო დასკვნას მიუხედავად იმისა, არის თუ არა პირი დამნაშავე“ - ამბობს გრინი „ამერიკის ხმასთან“ საუბრისას.
ნაფიცმსაჯულთა დიდი კოლეგია, ბრალის წაყენებაზე უარს იშვიათ შემთხვევებში ამბობს. 2010 წელს სამთავრობო სტატისტიკამ აჩვენა, რომ ფედერალურმა ნაფიცმსაჯულთა დიდმა კოლეგიამ, საქმეების 99%-ის შემთხვევაში, პირს ბრალი წაუყენა.
მაღალი ფსონები
მაშინაც კი, თუ ნაფიცმსაჯულთა დიდი კოლეგიის გადაწყვეტილებები ავტომატურია და ნაკლებად ეფუძნება შესაბამის განხილვას, „სახალხო პანელი“ მნიშვნელოვან როლს შეასრულებს საქმეებში, რომლების საზოგადოებრივი ფართო ინტერესის საგანია, - ამბობს პროფესორი ჯოი.
„ვფიქრობ, პროკურორები ნაფიცმსაჯულთა კოლეგიის წინაშე, სავარაუდოა, რომ უფრო მეტი მტკიცებულებების წარდგენას ცდილობენ, ვიდრე ეს შეიძლება იყოს სხვა ნებისმიერი ტიპური საქმის შემთხვევაში“ - ამბობს სენტ ლუისის ვაშინგტონის უნივერსიტეტის სამართლის პროფესორი.
ზოგიერთი შტატის შემთხვევაში, პროკურორებს მოეთხოვებათ, ასევე წარმოადგინონ მტკიცებულებები, რომ ბრალდებული შეიძლება უდანაშაულო იყოს. თუმცა, ფედერალურ პროკურორებს ამის გაკეთება არ მოეთხოვებათ.
„რაც უფრო მაღალია ბრალდებულის სტატუსი, მით უფრო სავარაუდოა, რომ პროკურორს რეალურად სურს იგრძნოს, რომ მისი საქმე მყარია და სურს მისი მტკიცებულებების გადამოწმება ისე, რომ გაზარდონ თავდაჯერებულობა საკუთარი საქმის მიმართ. რადგან ფსონები მაღალია, ჭკვიანი პროკურორი, ნაფიცმსაჯულთა დიდ კოლეგიას გამოიყენებს ერთგვარ შემოწმების პროცესად, იმ შემთხვევისთვის, თუ არსებობს საპირისპირო მტკიცებულება, რომელმაც შეიძლება პირის დამნაშავეობა ან უდანაშაულობა ეჭვქვეშ დააყენოს“ - ამბობს პროფესორი ჯოი.
