კენტი: საქართველოს მთავრობა სენატორების კეთილ ნებას რისკავს

შეერთებული შტატების ადმინისტრაციის, კონგრესის ორივე პალატის და ანალიტიკური წრეების წარმომადგენლებისგან საქართველოს მიმართ ორი ძირითადი გზავნილი ისმის - ერთი ის, რომ ქვეყანა მოლაპარკების გზით, რაც შეიძლება სწრაფად გამოვიდეს პოლიტიკური ჩიხიდან; მეორე კი ის, რომ აუცილებელია კრიტიკულად მნიშვნელოვანი რეფორმების გატარება. როგორ უნდა გამოვიდეს ქვეყანა ამ ჩიხიდან და როგორ შეიძლება გაგრძელდეს დემოკრატიული პროცესი საქართველოში? "ამერიკის ხმასთან" ექსკლუზიურ ინტერვიუში სახელმწიფო მდივნის მეორე მოადგილე ჯორჯ კენტი ამბობს, რომ ახლა საქართველოსთვის სასწორზე ქვეყნის მომავალი დევს. კენტი ასევე ამბობს, რომ არადემოკრატიულია ნაბიჯები, რომლებიც შენი პოლიტიკური ოპონენტის განადგურებას ისახავს მიზნად. ბაიდენის ადმინისტრაციის მაღალჩინოსანს "ამერიკის ხმის" ჟურნალისტი ია მეურმიშვილი ესაუბრა.

ჯორჯ კენტი, აშშ-ის სახელმწიფო მდივნის მეორე მოადგილე

საქართველოში ქვეყნისთვის უპრეცედენტო მოვლენები ვითარდება. ევროკავშირის წარმომადგენელმა, რომლის მისიაც მხარეებს შორის შეთანხმების უზრუნველყოფა იყო, ქვეყანა დატოვა და საქართველოდან კიდევ ერთხელ ისე წავიდა, რომ შეთანხმება არ შედგა. რას ფიქრობთ კრისტიან დენიელსონის მორიგ ჩავარდნილ მოლაპარაკებებზე?

შეერთებული შტატები, როგორც იცით, ევროკავშირთან უკვე, დაახლოებით, ორი წელია ძალიან ახლოს თანამშრომლობს და 2020 წლის არჩევნებამდე ფასილიტაციის გზით ჩვენ მხარეებს შეთანხმების მიღწევაში დავეხმარეთ. არჩევნების შემდეგ კი მეორე რაუნდი დავიწყეთ. შეერთებული შტატები, ჩვენი ელჩის, კელი დეგნანის მეშვეობით და ევროკავშირთან პარტნიორობით აგრძელებს მუშაობას.

ვფიქრობთ, საქართველოს პოლიტიკური ლიდერები უნდა გაერთიანდნენ. მათ უნდა დაგვანახონ კომპრომისი და ქვეყნის საკეთილდღეოდ შეთანხმებას მიაღწიონ. საქართველოს ბევრი გამოწვევა აქვს, იქნება ეს რეგიონული გამოწვევები სამხრეთ კავკასიაში ყარაბაღის მეორე ომის შემდეგ, თუ ეკონომიკური მდგომარეობის გაუმჯობესება, კოვიდ-კრიზისის შემდეგ. ეს ის დიდი საკითხებია, რომლებზეც საქართველოს ლიდერებმა კონცენტრაცია უნდა გააკეთონ. იმისთვის, რომ საქართველომ ევროკავშირსა და ნატოში გაწევრიანების მიზნებს მიაღწიოს, მისმა ლიდერებმა უნდა გადადგან ის აუცილებელი ნაბიჯები, რომლებიც დემოკრატიული ნორმების მიმართ მათ ერთგულებას დაადასტურებს და ქვეყანას წინ წაწევს იმის ნაცვლად, რომ კინკლაობაში ყველაფერი გაანადგურონ.

კენტი: მთავრობა სენატორების კეთილ ნებას რისკავს

როცა ლიდერებზე საუბრობთ ვის გულისხმობთ? ოპოზიცია ამბობს, რომ ეს მთავრობის პასუხისმგებლობაა და მთავრობა ამბობს, რომ ოპოზიცია უშლის ხელს გამოსავლის გამონახვას.

ვფიქრობ, საქართველოს წარმატება ბოლო 18 წლის განმავლობაში, იყო კონსენსუსი ქვეყნის მოქალაქეებსა და ქვეყნის ლიდერებს შორის იმაზე, თუ რა მიმართულებით სურდათ მათ ქვეყნის წაყვანა. ამაში შედის ევროკავშირსა და ნატოში გაწევრიანება. პარტიებს შორის ეს კონსენსუსი კრიტიკულად მნიშვნელოვანია. შეერთებულ შტატებში გამონათქვამი გვაქვს, რომ პოლიტიკა წყლის ნაპირთან მთავრდება. საქართველოს წყლის ნაცვლად, შავი ზღვის გარდა, სხვა ქვეყნებთან სახმელეთო საზღვრები აქვს. არსი აქ ისაა, რომ ქართველებმა უნდა გააცნობიერონ, რომ არსებობს ეროვნული პროექტი წარმატებისთვის. ეს იმას ნიშნავს, რომ არ უნდა ეცადო შენი პოლიტიკური მოწინააღმდეგის ბოლომდე განადგურებას. პოლიტიკა კომპრომისების ხელოვნებაა. უნდა მოხდეს სამომავლო გზაზე შეთანხმება და ქვეყანა უნდა დაუბრუნდეს იმ გამოწვევების გადალახვას, რომლებიც ქვეყნის წინაშეა.

ამ პროცესის განმავლობაში ჩნდება კითხვა - რატომ ფიქრობს დასავლეთი ამდენს საქართველოზე, რატომ აღელვებს ამერიკას საქართველო? რატომ არის ჩართული ელჩი კელი დეგნანი ამ პროცესებში ასე აქტიურად?

ჩვენ საქართველოს წარმატებაზე ვზრუნავთ. პირველ რიგში, გვწამს იმის, რომ ნებისმიერ ქვეყანას უნდა ჰქონდეს უფლება აირჩიოს საკუთარი ბედი. ასევე, 2003 წლის შემდეგ, საქართველო რეგიონში იმის დემონსტრირების ლიდერი იყო, თუ რის მიღწევა შეუძლიათ ქვეყნებს, თუ მათ სისტემური რეფორმების გატარება ნამდვილად სურთ. კიდევ ერთი ფაქტორი ისაა, რომ საქართველო საერთო უსაფრთხოებას უზრუნველყოფს. ბევრი ქვეყანა შეერთებულ შტატებს სთხოვს დახმარებას და დაცვას. საქართველო კი გამოვიდა და თქვა, რომ ჩვენ გვსურს კოლექტიური უსაფრთხოების უზრუნველყოფაში ჩვენი წვლილი შევიტანოთ და დღეს, საქართველოს ნატოს ავღანეთის მისიაში სიდიდით მეოთხე წარმომადგენლობა აქვს. საქართველომ საკუთარი მნიშვნელობის დემონსტრირება შეძლო და სწორედ ამის გამო, შეერთებული შტატები საქართველოს საკუთარ სტრატეგიულ პარტნიორად მიიჩნევს სამხრეთ კავკასიის რეგიონში.

თქვენი აზრით, რა დევს სასწორზე საქართველოსთვის?

ვფიქრობ, საქართველოსთვის სასწორზე იმ მომავლის გაგრძელებაა, რომელზეც მისი ლიდერები ამბობენ, რომ ქვეყნისთვის სურთ. რეფორმების ძალისხმევამ უნდა შექმნას სიტუაცია, როცა ქვეყანას წინ წასვლა შეეძლება და ექნება საკუთარი მომავლის არჩევის შესაძლებლობა. ძალიან ცხადია ის, რომ წარმატების მისაღწევად საქართველოს საარჩევნო სისტემის ძირეული და სასამართლო სისტემის რეფორმები სჭირდება. სასამართლოს რეფორმა აბსოლუტურად კრიტიკულია ქვეყნის წარმატებისთვის. საქართველოს მოქალაქეები ითხოვენ სასამართლო სისტემაში თანასწორუფლებიანობას. უცხოელ ინვესტორებსაც იგივე მოლოდინი აქვთ. თუ ეს არ მოხდა, საქართველოს მთავრობას არ ექნება საკუთარი მოქალაქეების ნდობა და ისინი ვერ შეძლებენ ინვესტიციების მოზიდვას იმისთვის, რომ გამართული ეკონომიკა ჰქონდეთ.

რაც შეეხება საარჩევნო სისტემას — ეუთოს დემოკრატიული ინსტიტუტების და ადამიანის უფლებების ოფისმა (OSCE/ODIHR) მკაფიო რეკომენდაციები გამოსცა, რომლებიც საქართველოს მთავრობას სრულად არ შეუსრულებია. როგორც ცოტა ხნის წინ ვაშინგტონში ვიზიტით მყოფ ქართველებს ვუთხარი, სომხეთმა, ქვეყანამ, რომელსაც სუფთა არჩევნები ბოლო 25 წლის მანძილზე არ ჰქონია, 2018 წელს ჩაატარა არჩევნები, რომელიც პოსტ-საბჭოთა სივრცეში საუკეთესო იყო. თუ ამის გაკეთება სომხეთს ახლა შეუძლია, საქართველოს ეს უკვე ბოლო 15 წელია შეუძლია. ვფიქრობ, საქართველოს მოქალაქეებს შეუძლიათ მოსთხოვონ ხალხს, რომლებიც არჩევნებს უწევენ ადმინისტრირებას, ხალხს, რომლებსაც ისინი ირჩევენ… რატომ არ შეიძლება ჩვენც ჩავატაროთ ისეთი არჩევნები, როგორიც სომხებმა ჩაატარეს. და თუ ეს ასე არ არის [თუ არჩევნები სუფთად არ ტარდება] ხალხს აქვს უფლება კითხვები გაუჩნდეს იმაზე, იყო თუ არა [მთავრობის] განზრახვა არ ჩაეტარებინათ ყველაზე სუფთა და სამართლიანი [საარჩევნო] პროცესი.

ჩავარდნილი მოლაპარაკების შემდეგ, მთავრობამ განაცხადა, რომ ამ რეფორმებს გაატარებს მიუხედავად იმისა, შევა თუ არა ოპოზიცია პარლამენტში. ეს ეხება საარჩევნო და სასამართლო სისტემების რეფორმას. თქვენი აზრით, ეს რეფორმები ლეგიტიმური იქნება იმ შემთხვევაში თუ პროცესში ოპოზიცია არ ჩაერთო?

საქართველოს რეფორმები სჭირდება. წერტილი. ესაა საარჩევნო და სასამართლო რეფორმები. რეფორმების წინა რაუნდებში იმას ვხედავდით, რომ რეფორმების გატარება ჩერდება ერთი ნაბიჯით ადრე იქამდე, რაც ქვეყანას სჭირდება და რასაც საქართველოს მეგობრები ურჩევენ. ვენეციის კომისიის რეკომენდაციები სასამართლოს რეფორმაზე, ეუთოს რეკომენდაციები საარჩევნო რეფორმაზე უკვე წლებია ცნობილია. მათი ბოლომდე მიღება არ მოხდა სასამართლო რეფორმის მეოთხე პაკეტში, რომელიც გასულ წელს არჩევნებამდე გატარდა. ახლა დროა, საქართველოს პოლიტიკურმა ლიდერებმა და ქვეყნის პარლამენტმა გაატაროს ყველა რეკომენდებული რეფორმა და საქართველოს მოქალაქეებს მისცენ სისტემები და ინსტიტუტები, რომლებიც ქვეყანას წარმატებისთვის სჭირდება.

სენატორმა რიშმა მოსმენაზე, რომელზეც თქვენ მომხსენებლად წარსდექით, დასვა შეკითხვა იმაზე, უნდა დაუკავშირდეს თუ არა საქართველოსთვის გაწეული ფინანსური დახმარება ქვეყანაში დემოკრატიის ხარისხს. ეს აჩენს კითხვას იმაზე, თუ როგორ შეიძლება განვითარდეს ამერიკა-საქართველოს ურთიერთობა იმ შემთხვევაში, თუ დემოკრატიის ხარისხი არ გაიზარდა. უკვე თვეებია ქვეყანაში დაპირისპირება გრძელდება. თუ არაფერი შეიცვალა, როგორ ხედავთ ამერიკა-საქართველოს ურთიერთობების მომავალს?

პირველ რიგში იმას ვიტყვი, რაც მოსმენაზე სენატორ რიშს ვუთხარი. მე ბოლომდე პატივს ვცემ ჩვენი კონგრესის, ჩვენი სენატის უფლებამოსილებას. ამაში შედის ბიუჯეტის დამტკიცებისა და დახმარების განაწილების უფლებამოსილება. ამერიკის კონგრესი საქართველოსთან მიმართებაში ძალიან ხელგაშლილი იყო. დამოუკიდებლობის მოპოვებიდან ამერიკას საქართველოსთვის ხუთ ნახევარ მილიარდ დოლარზე მეტი დახმარება აქვს გაწეული. ახლა ყოველწლიურად 135 მილიონი დოლარით ვეხმარებით. ეს კონგრესის გადაწყვეტილებაა და არა ადმინისტრაციის. ვფიქრობ, საქართველოს მთავრობა სენატორების კეთილ ნებას რისკავს, რომლებმაც საქართველოს ეს დახმარება გაუწიეს, იმ შემთხვევაში, თუ მათ საჭირო ნაბიჯები არ გადადგეს. კრიტიკულად მნიშვნელოვანია საქართველოს ლიდერებისთვის იმის გაგება, რომ ჩვენი მოლოდინია, რომ ისინი დასასრულამდე მივიდნენ, მიაღწიონ შეთანხმებას და გაატარონ რეფორმები იმისთვის, რომ ქვეყანამ წინსვლა დაიწყოს. ვერ გეტყვით იმას, თუ რა შეიძლება გააკეთოს სენატმა, მაგრამ ვიტყვი, რომ ადმინისტრაცია გააგრძელებს პოლიტიკის გატარებას და საქართველოს პოლიტიკოსებისთვის ბიძგის მიცემას, რომ მათ სწორი ნაბიჯები გადადგან.

ფიქრობთ თუ არა, რომ ამ სიტუაციას შეიძლება გავლენა ჰქონდეს საქართველოს ნატოსა და ევროკავშირში გაწევრიანებაზე?

პირველ რიგში, მე წარმოვადგენ ამერიკის მთავრობას და არა ევროკავშირს. თქვენს კოლეგებს შეუძლიათ ეს შეკითხვა ბრიუსელში დასვან. მაგრამ გეტყვით იმას, რომ ჩვენი ევროპელი კოლეგები გვეუბნებიან, რომ მათ არ ესმით რატომ აკეთებენ საქართველოს პოლიტიკური ლიდერები იმას, რასაც აკეთებენ. ზოგჯერ ისინი საქართველოში მიმდინარე მოვლენებზე ბელარუსთან ერთად საუბრობენ. ეს არ არის შედარება, რომელიც საქართველოს უნდა სურდეს. იმისთვის, რომ საქართველო ამ ინსტიტუტების წევრი გახდეს, საქართველო უკვე უნდა იქცეოდეს ისე, თითქოს ის უკვე არის ამ ინსტიტუტების წევრი. საქართველომ ლაპარაკთან ერთად საქმეც უნდა აკეთოს. ეს იმას ნიშნავს, რომ ქვეყანა ისე უნდა იქცეოდეს, თითქოს ის უკვე ევროკავშირის წევრია. ეს იმას ნიშნავს, რომ არ უნდა არსებობდეს არანაირი კითხვა სასამართლო სისტემის დამოუკიდებლობაზე, არ უნდა არსებობდეს ზეწოლა სასამართლოზე, ბიზნესზე, ოპოზიციონერ პოლიტიკოსებზე თუ ოპოზიციურ მედიაზე. ესაა ის ქმედებები, რომლებზეც ევროკავშირი გეტყვით, წადით და მაშინ დაბრუნდით, როცა დასერიოზულდებითო.

სენატში ჩვენების მიცემის დროს, თქვენ თქვით, რომ ამერიკა რომელიმე ერთ მხარეს გადაწყვეტილების მიღებას არ უბიძგებს. რას ნიშნავს ეს? რა არის თქვენი მესიჯი ორივე მხარისთვის იმისთვის, რომ საქართველომ იმ ორპარტიული კეთილი ნებით სარგებლობა გააგრძელოს, რომელზეც ცოტა ხნის წინ ისაუბრეთ?

ჩვენი საჯარო და კერძო გზავნილები სხვადასხვანაირად არის კალიბრირებული და ჩვენი კერძო მესიჯები ხშირად გაცილებით მკაცრი და პირდაპირია. ვიტყოდი, რომ ნებისმიერი პოლიტიკოსი საქართველოში, რომელიც იტყვის, რომ არ იცის ჩვენ რას ვფიქრობთ, ბოლომდე გულახდილი არ იქნება. მათ ელჩი დეგნანისგან, პირდაპირ ჩემგან, სხვა ოფიციალურ პირებისგან, პირდაპირ ესმით ჩვენი მოსაზრებები. ჩვენი მოლოდინები მკაფიოა — საქართველოს ლიდერებისგან მოველით სწორი ნაბიჯების გადადგმას. ჩვენ მოველით, რომ შეთანხმება შედგეს და მოლაპარაკება ისე არ წარიმართოს, რომ მან შეთანხმების ნაცვლად უთანხმოებამდე მიგვიყვანოს. საქართველოს წინსვლისთვის ეს კრიტიკულად მნიშვნელოვანია. მხარეებმა უნდა შეძლონ პოლიტიკური უთანხმოების ამ მომენტის გადალახვა და რეალურ საკითხებზე კონცენტრირება, იქნება ეს რეგიონული უსაფრთხოების ასპექტი, ეკონომიკური სიტუაციის გაუმჯობესება და ის, თუ როგორ შეიძლება საქართველომ წარმატებას მიაღწიოს ძალიან რთულ რეგიონში.

ვიცი უნდა წახვიდეთ — ეს ბოლო შეკითხვაა. მას შემდეგ, რაც მდგომარეობა ბოლომდე ჩიხში შევიდა, გაჩნდა კითხვები იმაზე, ხომ არ უნდა ჩაერთონ მოლაპარაკების პროცესში ბატონები სააკაშვილი და ივანიშვილი. მოლაპარაკებების დროს, გადაწყვეტილებებს ბევრ საკითხზე სწორედ ისინი იღებენ - ყოველ შემთხვევაში ასეთია ფართოდ გავრცელებული შეხედულება. თქვენ რას ფიქრობთ ამაზე - უნდა ჩაერთონ თუ არა ისინი მოლაპარაკებებში? მათი გავლენებიდან გამომდინარე, რა უნდა იყოს მათი როლი ამ მდგომარეობიდან გამოსვლაში?

ვიტყოდი, რომ ბევრი ქვეყნის პოლიტიკაში წარმოდგენები ისეთივე მნიშვნელოვანია, როგორც რეალობა. ის, რაც თქვენ აღწერეთ, სწორედ ეს შეხედულებაა, რომ ადამიანები, რომლებიც არ არიან არჩეული, რომლებიც არ არიან საჯარო სამსახურში, საბოლოო ჯამში, არიან გადაწყვეტილებების მიმღებები. ეს არ არის ჯანსაღი სიტუაცია დემოკრატიული პროცესისთვის. ადამიანები უნდა იყვნენ არჩეული ან დანიშნული საჯარო თანამდებობებზე იმისთვის, რომ მათ ანგარიშვალდებულება დაეკისროთ ხალხისა და ინსტიტუტების მხრიდან. ჩვენი მოლოდინია, რომ საქართველოს ჰყავს პოლიტიკური პარტიების ლიდერები, რომლებიც ხალხმა აირჩია და მანდატი მისცა. ანგარიშვალდებულება მათ უნდა დაეკისროთ. დიალოგში გარე ძალების ჩართვა, როგორც წესი, პროცესს არ ეხმარება.