IFES-ის შეფასებით საქართველოში არჩევნების სისტემა დაიხვეწა

ინტერვიუ ბილ სუინისათან, IFES -ის პრეზიდენტთან:

ბატონო ბილ, დიდი მადლობა ინტერვიუსთვის. თქვენ საარჩევნო სისტემების საერთაშორისო ფონდის ყოველწლიური ჯო ბექსტერის ჯილდო წელს საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის თავმჯდომარეს გადაეცით. რის საფუძველზე შეარჩიეთ თამარ ჟვანია ამ ჯილდოსთვის?

ფონდი საქართველოს საარჩევნო კომისიასთან 1999 წლიდან თანამშრომლობს. ბოლო არჩევნებზე, საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის მხრიდან პროცესის ადმინისტრირების მიმართულებით გაუმჯობესება შევნიშნეთ. ეს ქართველი ამომრჩევლის საჭიროებისადმი გაზრდილ ყურადkღებასა და მომსახურებაში გამოიკვეთა. საარჩევნო ადმინისტრაციის დანიშნულებაც სწორედ ეს არის.

კონკრეტულად რას ნიშნავს ეს, რაში გამოიხატა „გაუმჯობესება,“ რომელზეც თქვენ საუბრობთ?

ჩვენ დავინახეთ მეტი ეფექტურობა ამომრჩევლის ვინაობის დადასტურებაში, რიგში მდგომი ადამიანების მომსახურებაში. ჩვენ დავინახეთ იმ მოქალაქეებისადმი ძალიან აქტიური ყურადღება, რომლებიც საარჩევნო პროცესში ისტორიულად ასე ჩართული არ ყოფილან. ეს განსაკუთრებით შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირებსა და ეთნიკურ უმცირესობებს ეხება . ჩვენ ასევე დავინახეთ ქალების რაოდენობის შესამჩნევი ზრდა, რომლებიც საარჩევნო უბნებზე მუშაობდნენ, საარჩევნო უბნის თავმჯდომარეები იყვნენ, რომლებიც საქართველოს საარჩევნო პროცესის ადმინისტრაციის ლიდერები იყვნენ. ვიფიქრეთ, რომ ჩვენი მხრიდან საჯარო სამსახურში ასეთი დიდი მიღწევების აღიარება მნიშვნელოვანი იყო.

საარჩევნო სისტემების საერთაშორისო ფონდი საქართველოსთან, როგორც თქვენ ახსენეთ, 1999 წლიდან საქმიანობს. ამ დროის განმავლობაში ფონდს არაერთ არჩევნებზე დაკვირვების შესაძლებლობა ჰქონდა, რომელთაგან ზოგი კარგად ჩატარებული არჩევნები იყო, ზოგიც არა. რას იტყოდით საარჩევნო პროცესის ადმინისტრირების ევოლუციის თვალსაზრისით ამ წლების განმავლობაში?

საქართველოში ცენტრალური საარჩევნო კომისიის გაზრდილი პროფესიონალიზმით უაღრესად კმაყოფილი ვართ. ეს გამოიხატება იმაში, თუ როგორ აწარმოებენ ისინი საქმიანობას, მის გამჭვირვალობაში, საქართველოს მოქალაქეების წინაშე ანგარიშვალდებულების აღებაში, მოსახლეობის იმ ნაწილისადმი ყურადღების მიქცევაში, რომელიც მანამდე საარჩევნო პროცესში ჩართული არ იყო. ამით გადაწყვეტილებების მიღების საქმეში მოქალაქეების პროპორციული და სამართლიანი წარმომადგენლობის გარანტიის მიცემა ხდება.

ჩვენ არჩევნების შეფასებების სხვადასხვა საზომი გვაქვს იმის სანახავად, თუ რამდენად კარგად ჩატარდა არჩევნები, იყო თუ არა პროცესი გამჭვირვალე, ჩათვალეს თუ არა მოქალაქეებმა, ამომრჩევლებმა, ქვეყნის სრული პოლიტიკური სპექტრის წარმომადგენლებმა არჩევნები სანდოდ და დამაჯერებლად. საქართველოს ცენტრალურმა საარჩევნო კომისიამ ყველა ამ მაჩვენებლის აშკარა გაუმჯობესება აჩვენა და დღეს სწორედ ამ მიღწევას აღვნიშნავთ.

თქვენი აზრით, რა არის ჯერ კიდევ დასახვეწი საქართველოში საარჩევნო პროცესის ადმინისტრირებაში? რა გამოწვევები აქვს ამ მხრივ ცსკ-ს?

ვფიქრობ ყველა საზოგადოებისთვის გამოწვევას წარმოადგენს ის, თუ რამდენად ხელმისაწვდომს გახდი საარჩევნო ინფრასტრუქტურას ყველასთვის. ეს დიდ საჯარო ინვესტიციას მოითხოვს. საქართველოში ბევრი უბანი ეტლში მჯდომი ამომრჩევლისთვის ხელმისაწვდომი არ იყო. საზოგადოებაში ხანდაზმული მოქალაქეებისთვის ეს დიდ გამოწვევად რჩება, რადგან მათ საკუთარ ქვეყანაში გადაწყვეტილებების მიღების პროცესში მონაწილეობა ურთულდებათ.

საქართველოს პარლამენტმა ცოტა ხნის წინ ახალი კონსტიტუცია მიიღო. მისი ერთ-ერთი ნაწილი საარჩევნო სისტემაზე იქონიებს გავლენას. რას ფიქრობთ ამ ცვლილებებზე? თქვენი გადმოსახედიდან, ისინი ქვეყანაში უფრო გამჭვირვალე და უკეთესი არჩევნების ჩატარებას ხელს შეუწყობს?

ერთი რამ, რასაც იშვიათად ახსენებენ არის ის, რომ საერთაშორისო საუკეთესო პრაქტიკა გვაჩვენებს, რომ საარჩევნო კანონს თუ ცვლი, ეს არჩევნებამდე, სულ მცირე, ერთი წლით ადრე უნდა გააკეთო, რათა ყველა მონაწილეს, პარტიას, კანდიდატს ინფორმაციაზე თანაბარი წვდომა ჰქონდეს და საარჩევნო კამპანიის შესაბამისად დაგეგმვა შეძლოს. ეს ასევე ნიშნავს იმას, რომ ცენტრალურ საარჩევნო კომისიას კანონის პროფესიონალურად აღსრულების საშუალება ექნება, რადგან მას დაგეგმვის, საარჩევნო უბნების თანამშრომლების სწავლების და ყველა შესაბამისი საქმის გაკეთების დრო ექნება. ჩემი გადმოსახედიდან ამას ვიტყვი, რომ თუ საქართველო კანონის შეცვლას გადაწყვეტს, კარგია ის, რომ ეს არჩევნებამდე, სულ მცირე, ერთი წლით ადრე ხდება.

ზოგადად როგორ შეაფასებდით საქართველოში დემოკრატიის ხარისხს არჩევნების ადმინისტრირების მხრივ?

საქართველოს მოქალაქეებს ყველა საფუძველი აქვთ იმისთვის, რომ გაუღრმავდეთ ნდობა იმ საჯარო მომსახურეების მიმართ, რომელსაც არჩევნები ჰქვია. ცენტრალურმა საარჩევნო კომისიამ შესაძლებლობების და პროფესიონალიზმის ზრდა აჩვენა. ასევე ჩანს თავდადება მისიის მიმართ, რომ არჩევნებში ხმის მიცემა თითოეული მოქალაქისათვის იყოს შესაძლებელი, ყველა ხმა იქნას მოსმენილი და ყველა ხმა დაითვალოს.

ეს ნამდვილად აღსანიშნავი მიღწევაა იმ რეგიონში, სადაც დემოკრატია გარკვეული გამოწვევის წინაშე იდგა. საქართველო ამ მხრივ ნამდვილად გამორჩეულია.

თქვენ ხმების დათვლა ახსენეთ. ფონდი ხმის დათვლის პროცესში მონაწილეობს?

ჩვენ ხმებს ფიზიკურად არ ვითვლით, თუმცა უზრუნველვყოფთ ტრეინინგებს იმ სისტემებზე, რომლებიც ხმების დათვლის დროს გამოიყენება. ასევე ვატარებთ ტრეინინგებს არჩევნებზე დაკვირვების პროცესის ასათვისებლად, რათა სამოქალაქო საზოგადოებამ, პოლიტიკურმა პარტიებმა, მედიამ და სხვა ლეგიტიმურმა დამკვირვებლებმა მიმდინარე პროცესზე დაკვირვება შეძლონ.

როგორ აფასებთ იმას, თუ რამდენად კარგად ჩატარდა არჩევნები, როგორც ადმინისტრირების, ასევე დაკვირვების თვალსაზრისით?

ჩვენ ვაწარმოებთ არჩევნების აუდიტს და ვატარებთ პროცედურების მთელ წყებას. ერთ-ერთი ასპექტი, რომლითაც ჩვენს ორგანიზაციას საერთაშორისო არენაზე იცნობენ, საარჩევნო დავების იურიდიული გზით გადაწყვეტაში დახმარების გაწევაა.