ერთადერთი ფანჯარა რუსეთში

ქართველები, აფხაზები და ოსები იშვიათად და მცირე ჯგუფებით, მაგრამ სხვადასხვა საერთაშორისო თუ ადგილობრივი არასამთავრობო ორგანიზაციების მეშვეობით ერთმანეთთან შეხვედრას მაინც ახერხებენ. ასეთი კონტაქტის დროს ახალსა და ძველ ამბებს, პირად შეხედულებებს, ნათესაურ და პოლიტიკურ ამბებს ერთმანეთს უცვლიან. ყველაზე ხშირად რასაც „აღმოაჩენენ“ კი ის გახლავთ, რომ ერთმანეთის საერთო სურვილები და საჭიროებები ხშირადემთხვევა, მიუხედავად იმისა, რომ ამ საზოგადოებებს სხვადასხვაგვარ რეალობაში უწევს განვითარება.

ევროპასთან ასოცირების ხელშეკრულების გაფორმების და განსაკუთრებით კი შენგენის ქვეყნებთან თავისუფალი მიმოსვლის შესაძლებლობის მიღების შემდგომ, აფხაზური და ოსური საზოგადოებებისთვისაც ანალოგიური წინადადებები იქნა შეთავაზებული. მიუხედავად ამისა, ქართული პასპორტის აღების მსურველთა რაოდენობა განსაკუთრებულად არ გაზრდილა. თამარ თოლორდავა, ქართულ–ოსური და ქართულ–აფხაზური შეხვედრების რამდენიმეგზის მონაწილე და ილიაუნის სოციალური მოძრაობების შემსწავლელი კვლევების ცენტრის კოორდინატორი ამერიკის ხმასთან ამას იმით ხსნის, რომ იოლი არაა მტრისგან განათლების უცხოეთში მიღების წინადადებაზე თანხმობა განაცხადო. აფხაზური და ოსური საზოგადოებებისთვის ქართველები ხომ დღემდე მტრებად რჩებიან. „ომის მონაპოვარი აფხაზებისთვის არის ის, რომ ისინი არიან დამოუკიდებლები. ჩანს, რომ ჩვენ მათთვის მტრები ვართ. შესაბამისად, მათთვის მტკივნეულია მიიღონ მტრისგან შეთავაზებული დახმარება. ამიტომაა, როდესაც მათთვის უვიზო მიმოსვლის შეთავაზებაზეა საუბარი, მე ამას კითხვის ნიშნის ქვეშ ვაყენებ. მტრის პასპორტის აღება იმისთვის რომ ევროპაში გადაადგილდე – ამაზე რამდენად წავა აფხაზების დიდი ნაწილი, არ ვიცი, ვერ ვიტყვი, გადაწყვეტით პასუხი ნამდვილად არ მაქვს.

ალბათ, უნდა დაველოდოთ და სტატისტიკურ მონაცემებსაც დავაკვირდეთ. ჯერ–ჯერობით, საჯარო ინფორმაცია არ დევს ამის შესახებ. მხოლოდ ერთეულ ადამიანებს აქვთ გამოყენებული ეს შესაძლებლობა, რამდენადაც ვიცი“– ამბობს თამარ თოლორდავა. კითხვაზე უცხოეთში განათლების მიღების თაობაზე და არის თუ არა ამგვარი დაკვეთა აფხაზური საზოგადოებიდან იმდენად, რამდენადაც ამგვარ შესაძლებლობასაც იძლევა ევროკავშირთან უვიზო მიმოსვლა, იგი შემდეგნაირად პასუხობს: „განათლებაზე არის დაკვეთა. მე ხშირად დამიფიქსირებია სინანული მათ თვალებში, როდესაც მითქვამს, რომ განათლება დასავლეთში მივიღე.აფხაზი და ოსი ახალგაზრდები სასწავლებლად მიდიან, უმეტესწილად, რუსეთში. კარგი იქნება, თუ უცხოეთში განათლების მისაღებად გამოიყენებენ უვიზო მიმოსვლის შესაძლებლობას.“

მედეა ტურაშვილმა, ომბუდსმენის მრჩეველმა კონფლიქტით დაზარალებულ რეგიონებში ადამიანის უფლებების საკითხებში ჰაინრიხ ბიოლის ფონდში შეხვედრის დროს ქართულ, აფხაზურ და ოსურ საზოგადოებებს შორის მსგავსებსა და განსხვავებებზე საუბრისას აღნიშნა, რომ მომავალზე ორიენტირებულობის საკითხი წყალგამყოფია. დანარჩენ საქართველოში მაცხოვრებელი ადამიანები მომავლის გარკვეულ პერსპექტივებს ხედავენ, გეგმებს სახავენ, აფხაზეთსა და ოსეთში მაცხოვრებელი ადამიანები კი ძირითადად, კვლავ ომის კონტექსტში მოიაზრებენ საკუთარ თავს. „ჩვენ გვაქვს მომავლის შანსები, პერსპექტივები და ინსტრუმენტებიც. ვიზალიბერალიზაცია და ევროპასთან ინტეგრაციის პერსპექტივა გვეხმარება იმ გზაზე სიარულში რასაც ქვია თანამედროვე დასავლურ სახელმწიფოდ ჩამოყალიბება. აფხაზეთს და ოსეთს ასეთი პერსპექტივა არ აქვს. ისინი არიან იზოლაციაში. მათთვის ერთადერთი ფანჯარა გადის პირდაპირ რუსეთში. რუსეთი კი არ სთავაზობს მათ თანამედროვე სახელმწიფოდ ქცევას.დღევანდელ ვითარებაში ეს ყველაფერი აისახება ღირებულებით დონეზე. ამ მხრივ დიდი განსხვავებაა ჩვენს საზოგადოებებს შორის, მაგალითად დემოკრატიის გააზრების, ადამიანის უფლებების დაცვის თვალსაზრისით.“

ქართულ–აფხაზური და ქართულ–ოსური შეხვედრის მონაწილეები საუბრობენ იმის შესახებ, რომ დე–ფაქტრო რესპუბლიკებში მაცხოვრებელ ადამიანებს ყოფით და ყოველდღიურ თემებზე საუბარიც კი უმძიმთ. მუდმივი შიშის განცდა თითქოს მათი განუყრელი თანამგზავრია. ხელისუფლების გადაწყვეტილებებს იქ ღია პროტესტით ვერავინ შეხვდება, თუმცა არის გამონაკლისებიც, მაგალითად როდესაც აფხაზეთის დე–ფაქტო ხელისუფლებამ მძიმე დემოგრაფიული მდგომარეობით ახსნა და აბორტის ამკრძალავი კანონი შემოიღო, ადგილობრივმა საზოგადოებამ საკუთარი უკმაყოფილება დააფიქსირა. „ღია წყაროებიდან და აფხაზური არასამთავრობო ორგანიზაციების წარმომაგენლებისგან ვიცი, რომ დიდი უკმაყოფილება იყოს აბორტის აკძალვის გამო, როგორც არასამთავრობოების, ისე სამედიცინო სფეროს წარმომადგენლების მხრიდან. პრეტენზია იმაზე ჰქონდათ, რომ კანონი ისე მიიღეს, არავის არაფერი ჰკითხეს.

მიუხედავად იმისა, რომ ჯანდაცვის სფეროს სპეციალისტები ამბობდნენ, ჯანმრთელობის კუთხით ეს არაა კარგი კანონი, მაინც იქნა მიღებული. დიდი აჯანყება არ ყოფილა, მაგრამ პარლამენტი გააკრიტიკეს. ეს იყო პოპულისტური ნაბიჯი აფხაზი პოლიტიკოსების მხრიდან, რადგან დაიწყეს აპელირება დემოგრაგფიულ მდგომარეობაზე.“

ნინო ბალოიანი წამების მსხვერპლთა რეაბილიტაციის გორის ოფისის ფსიქოლოგი ამერიკის ხმასთან ქართულ–ოსური და ქართულ–აფხაზური შეხვედრების შესახებ საკუთარ დაკვირვებებს გვიმხელს: „აფხაზ და ოს მონაწილეებში შეხვედრებზე უფრო მეტ კომპლექსს ვიჭერ. თითქოს ურთიერთობა უნდათ, მაგრამ ეშინიათ. პირველი ნაბიჯის გადადგმის შიში აქვთ. ჩვენ თავისუფლად მივდიოდით შეხვედრებზე, გასხნილად ვესაუბრებოდით. თვითონაც მეგობრულად მიგვიღესშემდგომ და კარგი ურთიერთობა ჩამოგვიყალიბდა, თუმცა თავდაპირველად ღიაობა ნამდვილად არ დაუფიქსირებიათ“.

ხელოვნური ბარიერებით, მავთულხლართებითა თუ მძიმე ყოველდღიურობის მიზეზით ქართულ, აფხაზურ და ოსურ საზოგადოებებს შორის მენტალური ნაპრალი თანდათან იზრდება. ეს ფაქტორი კი სხვებთან ერთად, თავისთავად შემაფერხებლად იმოქმედებს მომავალში სრულიად ბუნდოვანი „შერიგების“ პერსპექტივის თვალსაზრისით.